Over zelfsturing

Column Medisch Leiderschap

In onze coach/trainingspraktijk komen wij zorgprofessionals tegen die aan den lijve ondervinden wat de impact is als het fenomeen “Zelfsturing” niet zorgvuldig ingezet wordt. Het lijkt alsof het soms gebruikt wordt als simpele bezuinigingsmethode.

Zelfsturing heeft echter andere kaders nodig dan: ‘u mag voortaan alles zelf doen’.
Frederic Laloux beschrijft in zijn boek “Reinventing organisations” hoe er in de huidige maatschappij een verlangen lijkt te ontstaan naar organisaties waarin 3 aspecten een plek hebben: evolutief doel, heelheid en zelfsturing. Hij beschrijft een aantal (pionierende) organisaties waarin dit succesvol gebeurt. Met andere woorden: waar de medewerkers tevreden zijn en waar het tegelijkertijd positief effect heeft op de winst/output van het bedrijf. Deze organisaties variëren van het Nederlandse “Buurtzorg” tot en met Patagonia ( Buitensportartikelen) of Sun Hydraulics (hydraulische regelsystemen) De 3 aspecten kunnen niet zonder elkaar bestaan.

Het evolutief doel van de organisatie (de “missie van de organisatie”) moet door alle medewerkers gedragen worden en wordt gebruikt als basis voor beslissingen. Het doel wordt leidend en niet de groei of het overtroeven van de concurrentie. Deze laatsten treden in de beschreven organisaties wel op als aangenaam bijeffect.

Streven naar heelheid in een organisatie betekent dat je wilt dat mensen alles van wie ze zijn, durven mee te nemen naar het werk. Dit betekent, dat ze ook dit geheel in kunnen zetten voor hun werk. Vanuit deze gedachte kan dan ieder vanuit zijn/haar sterkte ingezet worden.

Zelfsturing blijkt te werken in een systeem van gelijkwaardige relaties, zonder behoefte aan hiërarchie of consensus. In zelfsturing wordt er vanuit gegaan dat iedereen het evolutief doel van de organisatie onderschrijft en alles wat diegene heeft aan kennis en kunde hiervoor inzet. Alle medewerkers hebben een rol in de organisatie, waarbij alle rollen even belangrijk zijn. Er is mandaat geregeld en de financiële kaders voor een zelfsturend team zijn helder. Iedereen draagt eigen verantwoordelijkheid binnen zijn/haar rol en is medeverantwoordelijk voor het grotere geheel. De dynamiek in zelfsturende teams is zeer divers; er kan rolwisseling plaatsvinden als dat beter past. Er is een zekere mate van vrijheid. Besluitvorming wordt gedaan door het inwinnen van advies. Zelfsturing kan niet werken zonder vertrouwen.

Kortom; voordat er over gegaan wordt tot zelfsturing dient gewerkt te worden aan een evolutief doel, dient heelheid op de agenda te staan, evenals vertrouwen en verantwoordelijkheid versus vrijheid. Bovendien dienen de financiën open en inzichtelijk te zijn. De rol van de baas is op de achtergrond; faciliterend in plaats van sturend. Zelfsturing vraagt een voorbereidingsproces en betekent dus NIET: iedereen moet alles maar zelf doen, want dat scheelt bijvoorbeeld een HR professional ( / manager?) of een secretaresse.

We hopen dat bovenstaande kan helpen om leiderschap te tonen als je tegengas geeft wanneer het begrip zelfsturing misbruikt wordt.

- Moniek de Boer en Angelique van Dam, www.lemniscaap.com