Voorwoord VNVA Nieuwsbrief januari 2019

Verwarring

Vandaag gelezen in een tweet: the multidefinitionality of gender identity and expression (@secondshelfbks). Een tweet in een reeks, voornamelijk in Groot-Brittannië, die een hoop discussie en soms gescheld oproept. Waar gaat het om? Om het standpunt dat een mens het recht zou moeten hebben zelf zijn genderidentiteit te bepalen. Als iemand zich vrouw voelt, dan heeft de maatschappij maar te accepteren dat hij/zij vrouw is. Dus ook alle rechten van vrouwen heeft: vermelding als vrouw in je paspoort, toegang tot damestoiletten, douchen bij de dames in de sportschool en zelfs opgesloten worden in een vrouwengevangenis bij een veroordeling. Tegenstanders stellen dat wat bereikt is met de emancipatie van vrouwen en veiligheid van vrouwen hiermee door het afvoerputje gaat. Zij stellen dat niet gender maar sekse bepalend moet zijn, ‘Women don’t have penises’. Maar de tegenstanders worden daarop uitgescholden voor transfoob. Waarop zij weer reageren dat zij niets hebben tegen transseksuelen, mits dit een overwogen beslissing is die ook na medisch-psychologische onderzoeken stabiel is gebleken. Wel hebben zij er bezwaar tegen dat een biologische man zomaar zou kunnen verklaren zich vrouw te voelen en alleen op grond daarvan alle vrouwenrechten zou kunnen claimen.

Tja, ik vind het een moeilijke discussie. Ik kom een veelheid aan argumenten tegen. Het blijkt nogal eens dat de begrippen gender en sekse door elkaar of als synoniem gebruikt worden. Dat verheldert de discussie niet en zet mij aan het denken wat gender nou precies is. Er wordt gesteld dat gender niet binair is, dus alleen man of vrouw, maar allerlei mengvormen kan aannemen, een spectrum dus. Dat kan zijn, maar dat kun je niet automatisch op sekse toepassen. Dat is voor het overgrote deel toch wel degelijk binair, man/vrouw, met af en toe een uitzondering? Het kan ontsporen als een man (sekse) zichzelf tot vrouw (gender) kan verklaren. Daarvan zijn meerdere voorbeelden. Mannen (sekse) die in een vrouwengevangenis zaten en daar vrouwen verkrachtten. Andere mannen (sekse) die zich presenteerden als vrouw (gender) waren in vrouwengroep seksueel intimiderend en zich daar niet op aanspreekbaar toonden; zij waren immers (zelfverklaard) vrouw, dus ‘meisjes onder elkaar’. Ook wordt het begrip gender ter discussie gesteld. In termen van sekse is man en vrouw goed te definiëren (kortweg: met penis dan wel vagina), maar wat is de definitie van vrouw in de termen van gender zonder in een cirkelredenering te vervallen?

Een ander fenomeen in deze reeks is dat er een groep is die vindt dat je vóór de puberteit met puberteitremmende middelen moet beginnen als een meisje uitgesproken stoer jongensachtig gedrag vertoont (of een jongen meisjesgedrag). Anderen reageren daarop dat lang niet alle jongensachtige meisjes later transgender/transseksueel blijken te zijn (en vice versa). En bovendien, is dat niet een van de verworvenheden van de emancipatie? Dat we gedrag niet meer met ‘jongens’ of ‘meisjes’ zouden labelen? Bovendien heeft zo’n behandeling forse bijwerkingen.

Ik ben er nog niet uit. Het loslaten van de tweedeling man-vrouw lijkt mij meer onduidelijkheid en onzekerheid te geven voor velen, tegenover een kleine intersekse groep die er misschien baat bij heeft. Iedereen is vrij om te voelen hoe hij zich voelt, maar dat hoeft niet te betekenen dat hij daar automatisch rechten aan kan ontlenen. Het begrip gender blijft voor mij een vraag. Wat is precies de toegevoegde waarde? Gebruiken we dat ook in andere discussies niet te vaak waar we sekse bedoelen?

En eh, waar is de discussie over vrouwen die zich man voelen?

- Annelie Bisschops