Wybrich Cnossen - 16 november 2015

Op 16 november 2015 verdedigde Wybrich Cnossen haar proefschrift getiteld ‘Novel genetic approaches in polycystic liver disease’, Radboud Universiteit Nijmegen.

Het onderzoek is gestart met uitgebreid klinisch onderzoek en anamnese van patienten met levercysten. Met name de patienten met symptomatische levercysten waarbij geen niercysten aanwezig zijn. Dit betreft het autosomaal dominante ziektebeeld ‘polycysteuze leverziekte’ (PCLD). Betrokkenheid van polycysteuze nieren wordt gerekend tot de autosomale dominante polycysteuze nierziekte (ADPKD). PCLD families werden onderzocht op basis van het leverfenotype. Een opvallende bevinding is dat met name vrouwelijke patienten zeer grote polycysteuze levers hebben. Vrijwel 90% van de patienten met klachten van hepatomegalie zijn van het vrouwelijke geslacht, hoewel de overervingsvorm autosomaal dominant is. Dus volgens het overervingspatroon zou geslacht geen rol mogen spelen bij de ontwikkeling van een polycysteuze lever. Een belangrijke klinische heterogeniteit bij PCLD is gevonden.

Naast de (familie) anamnese en klinisch onderzoek werd bloed afgenomen voor DNA onderzoek. Bij circa 80% van de PCLD patienten is het genetische defect onbekend. De hoofdvraag van het promotietraject is het onderzoeken van de oorzaak van levercysten in patienten zonder een mutatie in het PRKCSH of SEC63 gen. Juist in deze grote groep is onderzocht wat de oorzaak is van het ontstaan van polycysteuze levers. Op verschillende manieren is gezocht naar de erfelijke component. Onder andere is het vocht uit levercysten onderzocht. Het DNA van cystevochtcellen bevat vele deleties, zogenaamde ‘second hits’, zoals ook in andere (goedaardige) tumoren wordt gevonden. Verdwenen stukken DNA geeft richting aan mogelijke kandidaatgenen voor PCLD. Whole-exome sequencing in twee vrouwelijke PCLD patienten van een zeer grote familie leidde tot identificatie van een nieuw gen voor PCLD. 40 familieleden namen deel aan dit onderzoek waarbij vrijwel de helft van de personen cysten hadden. Een pathogene LRP5 mutatie werd gevonden bij individuen met levercysten. Daarnaast werden genetische afwijkingen gevonden in hetzelfde LRP5 gen bij drie andere PCLD families.

Een belangrijke bevinding van dit proefschrift is de betrokkenheid van de Wnt signaling bij het ontstaan van polycysteuze levers. Deze route is gerelateerd aan celdeling, -differentiatie en groei en waarbij verder onderzoek nodig is om de defecten in deze route te verhelderen.

Het promotietraject van Wybrich Cnossen leidde tot diverse nationale en internationale presentaties en prijzen, onder andere de Rolduc Award (Genetica Retraite 2013, Kerkrade), oral free paper prize (European United Gastroenterology Week 2013, Berlijn) en de Young Hepatologist Award 2014 (Nederlandse Vereniging voor Gastroenterologie, 2015).