Hoe je overeind blijft in de zorg

Waarom het harnas ons uitput en wat er wél helpt

In de zorg wordt vaak gevraagd om uitersten: je moet stevig staan, beslissingen nemen, de regie pakken. Maar tegelijk is er ook die andere kant: nabij zijn, empathie tonen, troost bieden. Brené Brown vat dat samen in drie woorden: Strong Back, Soft Front, Wild Heart. Een rechte rug, een open hart en de moed om trouw te blijven aan jezelf.

Het klinkt eenvoudig, maar in de praktijk is het allesbehalve makkelijk. En zeker in de huidige zorgomgeving met enorme werkdruk en personeelstekorten. Daarom grijpen steeds meer collega’s naar een harnas: sterk van buiten, maar ondertussen steeds meer afgesloten van binnen.

De cultuur van zwijgen en doorgaan

Veel artsen herkennen het meteen. We werken in een behoorlijk hiërarchische omgeving waarin het beter voelt om niet te laten merken dat je iets niet weet. Waar fouten maken vaak wordt gezien als falen in plaats van leren. En waar je, onder hoge werkdruk en met een groot verantwoordelijkheidsgevoel, vooral maar door en door en doorgaat.

Dit alles maakt dat je je hart afsluit en jezelf in een harnas hijst. Brené Brown noemt dat de Armored Front: je verhardt om te kunnen blijven functioneren. Op de korte termijn werkt dat misschien, maar het kost je enorm veel energie. Uiteindelijk verlies je de verbinding met jezelf en met anderen. En dat zie ik maar al te vaak in coaching, nascholingen en intervisie: artsen die moeilijk bij hun eigen gevoel kunnen komen, opgebrande artsen, of zelfs collega’s die het vak helemaal vaarwel zeggen.

Strong Back: je rug recht houden

Een sterke rug gaat over trouw blijven aan je waarden en duidelijke grenzen stellen. Dat vraagt oefening, want de meesten van ons hebben geleerd: ‘eerst de ander, dan ikzelf’.

Maar hier zit een sleutel: hoe sterker jij je eigen grens voelt, hoe duidelijker die ook wordt voor de ander. Een aarzelend “misschien kan ik er nog wel eentje bij doen” geeft ruimte voor discussie en onrust. Een rustige “nee, dit lukt me niet” geeft juist duidelijkheid en schept rust. Voor iedereen trouwens, want duidelijkheid is ook voor de ander fijner.

Grenzen stellen is geen egoïsme. Het is een voorwaarde om duurzaam zorg te blijven geven. Ik zeg tegen deelnemers van de leergang Medisch Leiderschap dan ook herhaaldelijk: je eigen zuurstofmasker eerst. Het klinkt als een open deur, maar het is precies wat veel van ons niet doen. We zijn zo gewend de ander voorop te zetten, vanuit ons hart, ons DNA, dat we vergeten zelf lucht te happen.

Soft Front: kwetsbaarheid toelaten

Zacht blijven betekent dat je open durft te zijn, ook als dat spannend voelt. In een cultuur die hardheid beloont, is dat niet vanzelfsprekend. Toch zit juist daar de echte verbinding.

Een patiënt voelt het verschil meteen als jij met een open hart aanwezig bent. Een collega ervaart steun als jij eerlijk zegt dat je het ook niet altijd weet. Dat maakt je geen zwakkere arts, maar juist een menselijkere.

Het tegenovergestelde (de Armored Front) lijkt veilig, maar sluit je uiteindelijk steeds meer op in jezelf. En dat is precies wat zoveel van ons uitput.

Wild Heart: trouw blijven aan jezelf

Het Wild Heart gaat over moed en eigenheid. Het is de kracht om je waarden te volgen, ook als dat betekent dat je tegen de stroom in moet gaan.

In de zorg kan dat betekenen dat je toch de tijd neemt om een patiënt uit te laten praten, ook al loopt je spreekuur iets uit. Of dat je een collega aanspreekt op zijn/haar gedrag, terwijl je weet dat dat spannend is. Of dat je met bestuurder in gesprek gaat ook al zit je oordeel je behoorlijk in de weg.

Het vraagt lef, maar het voorkomt dat je jezelf kwijtraakt in pleasen en presteren. Onze slogan bij mpowr is niet voor niets: volg je hart, pak de regie. Want als jij dat niet doet, neemt het systeem of de cultuur die regie wel van je over. En raak jij je bevlogenheid en energie vanzelf kwijt, omdat je niet de arts bent die je wilt zijn.

Zeven bouwstenen die helpen

Brené Brown vertaalt strong back, soft front naar zeven pijlers die houvast geven in de dagelijkse praktijk:

• Grenzen stellen: nee zeggen en je eraan houden, zelfs wanneer je bang bent om niet aardig gevonden te worden.
• Betrouwbaarheid: zeggen wat je mening is en menen wat je zegt terwijl je jezelf niet overvraagt om anderen een plezier te doen.
• Verantwoordelijkheid nemen: fouten niet wegstoppen, maar erkennen en ervan leren. Zo laat je zien dat leren belangrijker is dan perfect zijn.
• Vertrouwelijkheid: wat iemand je toevertrouwt, blijft bij jou. Dat betekent ook: stoppen met roddel en oversharing, zodat je een veilige basis biedt.
• Integriteit: handelen vanuit je waarden, ook als dat ongemakkelijk is of spanning oproept. Je kiest voor moed in plaats van gemak.
• Niet-oordelen: hulp geven én durven ontvangen zonder jezelf of de ander minder te vinden. Je waarde hangt niet af van altijd de redder zijn.
• Mildheid: uitgaan van de beste intentie van de ander, terwijl je tegelijk eerlijk blijft over wat voor jou wel en niet oké is.

Mini-oefening: zacht blijven in een hard moment

1. Denk terug aan een situatie waarin je je hart eigenlijk wilde sluiten: misschien een lastige patiënt, een botte opmerking van een collega, of een moment waarop je je niet gezien voelde.
2. Stel je even voor dat je toen letterlijk je hand op je hart had gelegd en één keer diep had geademd voordat je reageerde.
3. Vraag jezelf: Hoe zou ik vanuit een zachte voorkant hebben gereageerd? Wat had ik kunnen zeggen of doen als ik niet verharde, maar open bleef?

Zo oefen je met Soft Front, midden in de praktijk van alledag.

Medisch Leiderschap in de zorg

Strong Back, Soft Front, Wild Heart is geen extra trucje voor erbij. Het is een manier van werken en leven. En precies dat staat centraal in de Leergang Medisch Leiderschap. Je onderzoekt wie jij wilt zijn als arts en wat jouw eigen manier van leiderschap is en hoe je daarmee dingen in beweging zet!

Dat gaat niet alleen over sturen en organiseren, maar ook over grenzen stellen, trouw blijven aan je waarden, kwetsbaarheid toelaten en moedige keuzes maken. En geloof me, dat levert niet alleen betere zorg op, maar ook meer lucht en plezier voor jezelf.

Mijn uitnodiging aan jou

De zorg verandert niet alleen door beleidsstukken of nieuwe systemen. Verandering begint bij onszelf. Iedere keer dat jij je rug recht houdt, je hart open laat en trouw blijft aan jezelf, draag je bij aan een andere cultuur. Een cultuur waarin we elkaar zien, elkaar steunen en waarin we zelf ook heel kunnen blijven.

En er is nog iets: je voedt er ook je eigen werkgeluk mee. Door bewust te kiezen voor sterk, zacht en moedig werk je jezelf niet over de kop, maar blijf je gezond en betrokken in een vak dat soms eindeloos veel vraagt. Zo kan je weer ervaren dat het vak ook eindeloos veel biedt.

Dus stel jezelf de komende week deze vraag: waar kan ik vandaag een kleine stap zetten naar sterk, zacht én moedig in mijn eigen praktijk? Misschien door een grens helder uit te spreken. Misschien door een fout toe te geven zonder schaamte. Misschien door gewoon te zeggen: “ik weet het even niet.”

Want uiteindelijk is dat de manier waarop je niet alleen overeind blijft in de zorg, maar ook trouw blijft aan jezelf. Nieuwsgierig hoe je in onze nascholingen hier handvatten voor krijgt? Kijk hier.