David en Goliath
Het verhaal in het Oude Testament gaat over de schaapherder David, die met een slinger en een steen het Israëlische leger, aangevoerd door koning Saul, de overwinning bezorgt op het leger van de Filistijnen. David was een jonge herder, en Goliath wordt voorgesteld als een reus van meer dan 2 meter 5. Het verhaal moet zich hebben afgespeeld tussen 1020 en 1010 voor Christus tussen Ekron en Bethlehem, ten westen of zuidwesten van Jeruzalem.
Bericht over David
David was op 31 mei 2024 in het nieuws vanwege de bejegening van de wereldberoemde marmeren sculptuur van Michelangelo in Florence. Cecilie Hollberg, de directrice van het museum strijdt om de waardigheid van kunst. “David staat hier voor onafhankelijkheid” en “het beeld van David verdient respect van burgers,” zo zei ze in het achtuurjournaal. Voorbeelden van disrespect die voorbijkwamen: een man op de cover van een magazine met dezelfde hand-schouder pose (David staat op het punt de steen te slingeren), een ontwerp van een merk-tas, de billen van David in de meest felle kleuren en natuurlijk zijn edele delen. De directrice heeft al meerdere rechtszaken gewonnen;
het geld dat ze ermee ‘verwerft’ is voor het museum.
Bericht over Goliath
Goliath heeft zeker meer dan 60 jaar de aandacht van onderzoekers.
In 2013 kwam een zeer boeiende vertelling online als TED-talk van Malcolm Gladwell getiteld “The Unheard Story of David and Goliath”. Goliath had volgens Gladwell een hypofysetumor. Hij werd een gigant door de groeistoornis ten gevolge hiervan. Door druk van de tumor op zijn optische zenuwen kon hij slecht zien. Dit concludeert Gladwell uit Bijbelteksten: Goliath werd aan de hand van een schildknaap naar de strijdplaats gebracht, hij bewoog langzaam en hij sprak over stokken (dubbelzien) terwijl David maar één stok bij zich had. Goliath riep: “Kom naar me toe!” omdat hij zo slecht kon zien. Daarnaast bespreekt Gladwell de gevechtseenheden, het ‘single-combat’ idee, en de slingertechniek. David was als herdersjongen kennelijk al zeer getraind in deze kunst qua kracht en doeltreffendheid.
Illustratie van Gustave Doré in: Bijbelse Geschiedenis voor het katholieke gezin door F.X.M. Schiphorst met medewerking van
Bespreking
Als lagereschoolkind leerden we in de jaren '60 van dit Bijbelverhaal: “Wie niet sterk is moet slim zijn.” Millennia lang waren er lessen zoals: geloof in God en vertrouw op God, wees moedig en vastberaden, hoogmoed en grootspraak (Goliath) helpen niet, en kleine mensen (David) kunnen grootse dingen bereiken. In deze tijd zouden lessen wellicht kunnen zijn: denk innovatief (slinger in plaats van zwaard en wapenuitrusting) en toon leiderschap (David spreekt inspirerend en hij neemt risico’s).
Van zowel het nieuwsbericht over Michelangelo’s David (de waardigheid van kunst), als van de TED-talk over Goliath, zou je kunnen zeggen dat ze bijdragen aan het ‘onttoveren van de wereld’. ‘Onttovering’ is een concept van één eeuw oud, afkomstig van Max Weber, de grondlegger van de sociologie. Het staat voor het proces van rationalisering waarbij praktische problemen niet meer met magie maar met technologie worden opgelost. Ook zou je kunnen zeggen: technische oplossingen en verklaringen verdringen het magische en mystieke in de wereld. Toch vragen de twee nieuwsberichten om verschillende invalshoeken en redeneringen die niet tot dezelfde conclusie leiden. Zonder diepgaand filosofisch te willen worden, één kijk hierop:
Bijbelverhalen zijn prachtig, zij het dat ze op veel plaatsen gelezen dienen te worden in hun eigen tijdgeest – zeker als het gaat om vrouwenrechten en -plichten. Sommige lessen zijn van alle tijden en kunnen, mogen of moeten dat blijven. De afgelopen 60 jaar zijn nieuwe vakgebieden ontstaan (zoals bijvoorbeeld paleo-genetica). Hierdoor zullen we steeds nieuwe dingen ontdekken en interessante en spannende dingen leren.
Waar wetenschap en technologie ons nieuwe inzichten en oplossingen verschaffen, is dat onderdeel van vooruitgang. Dat geldt ook wanneer het gaat over het verleden en over Bijbelverhalen. Dat maakt de inhoud, de wijsheid in de verhalen niet anders. Uiteraard kunnen tekstuitleg en betekenistoekenning veranderen passend bij de huidige tijdgeest.
Wat betreft omgangsvormen van mensen met elkaar (sociale media), met cultuur (boeken, beeldende kunst) en met natuur, kunnen we constateren dat waardigheid en respect in de loop der tijd een andere betekenis krijgen.
De directrice die de waardigheid van kunst verdedigt, verdient respect en waardering.
Dat respect als waarde aan inflatie onderhevig is, is moeilijk als vooruitgang te zien.
Hetgeen Michelangelo heeft nagelaten vraagt om goed rentmeesterschap, net zoals natuur en milieu vragen om goed rentmeesterschap.