Hitterisico’s bij zwangerschap
Internationale bevindingen en implicaties voor de zorg
De laatste jaren komen zomers met hittestress steeds vaker in het nieuws. Daarbij verschijnen ‘oversterfte’-cijfers: het aantal sterfgevallen in een bepaalde periode vergeleken met een referentieperiode. In augustus 2024 sprak de WHO over “Heat: The leading killer”.
Doorgaans krijgen ouderen de aandacht als het gaat om hitte-effecten op de gezondheid. Nu is er aandacht voor zwangere vrouwen, doodgeboren baby’s en neonatale sterfte. De Economist schreef daarover onder de titel ‘A burning threat to pregnant women’ met als subtitel: ‘Alarming new research on the link between heat and dangerous pregnancies’ (21 aug. 2025).
Feiten en cijfers
Een wereldwijd onderzoek onder leiding van dr. Jai Das (Aga Khan University, Karachi, Pakistan) richt zich op de effecten van hitte en klimaatverandering op zwangerschappen. Het onderzoek is nog in volle gang. Het heeft implicaties voor de zorg gericht op aanstaande en jonge moeders. In een opwarmende wereld wordt dit een nieuwe dimensie van perinatale zorg.
Wereldwijd dalen cijfers van moedersterfte, doodgeboortes en sterfte van pasgeborenen, maar klimaatverandering kan deze vooruitgang afremmen of zelfs doen omslaan.
Afrika en Azië in het bijzonder
Belangrijkste risico’s
- Vroeggeboorte: risico stijgt met gemiddeld 4 % per graad temperatuurstijging.
- Doodgeboorte en neonatale sterfte: in Afrika en Azië al tienduizenden gevallen gerelateerd aan hitte.
- Zwangerschapscomplicaties: vaker hoge bloeddruk (pre-eclampsie) en zwangerschapsdiabetes.
- Lage geboortegewichten / verhoogd risico op aangeboren afwijkingen: bewijs nog beperkt.
- Langetermijneffecten bij kinderen: verhoogd risico op hart- en longaandoeningen en ontwikkelingsstoornissen.
Kwetsbare groepen
- Zwangere vrouwen in de landbouw of zware arbeid (vooral Afrika/Zuid-Azië).
- Sociaal kwetsbare groepen zonder toegang tot verkoeling of medische zorg.
- Vrouwen met chronische aandoeningen, ondervoeding of bloedarmoede.
Signalen voor artsen
- Toename duizeligheid, uitdroging en uitputting tijdens hittegolven.
- Verhoogde bloeddruk of afwijkende glucosewaarden.
- Foetale stresssignalen bij echo of monitoring.
Aanbevelingen
Voorlichting en preventie
- Bespreek hitterisico’s standaard bij zwangerschapsconsulten.
- Adviseer over hydratie, rustmomenten en verkoeling.
- Vermijd onnodige fysieke inspanning in de heetste uren van de dag.
Medische begeleiding
- Intensiever monitoren vrouwen met risicofactoren tijdens hittegolven.
- Extra aandacht voor bloeddruk, gewicht en foetale groei.
- Laagdrempelig ingrijpen bij tekenen van uitdroging of stress.
Nederland in de wereld
Europa warmt gemiddeld twee keer zo snel op als het wereldgemiddelde.
De FAO (Food and Agriculture Organization) van de United Nation noemt als sterkste stijgers in de periode 2014–2023: Svalbard (Noorwegen), Andorra, Zwitserland, Roemenië, Slovenië en Oekraïne. Ook Frankrijk, Spanje en Duitsland behoren tot bovengemiddelde stijgers (2,4–2,6 °C). Nederland wordt niet genoemd. Bij ons zorgt de Noordzee voor matiging van temperaturen waardoor we minder last hebben van extreme hittedagen in de zomer en van harde vorst in de winter. Over 1961-2021 steeg bij ons de temperatuur met 1,45º C t.o.v. de referentieperiode.
De WMO (Wereld Meteorologische Organisatie) spreekt over urban heat islands (UHI’s): steden zijn veel warmer dan landelijke gebieden omdat gebouwen, wegen en harde oppervlakken warmte opslaan en ’s nachts vasthouden. Het kan ’s nachts in de stad wel 5 tot 10 graden warmer zijn dan buiten de stad.
Voor ons, voor onze gezondheidszorg, zijn de aanbevelingen vooral open deuren. Bovendien: zwangere vrouwen kunnen zich vaak een airco permitteren. Dat geldt niet de zwangere in de zogeheten lage sociaal economische groepen. Wanneer in 2026 weer sprake is van hittegolven moeten huisartsen en obstetrici extra allert blijven op zwangere vrouwen, met name in achterstandswijken, in de grote steden. Wel naast de extra aandacht voor (alleenwonende) bejaarden natuurlijk.
Kijk je over onze grenzen heen en kijk je enkele generaties vooruit, dan is er zeker reden tot zorg. Iedereen kan de-hele-dag-door eigen kleine bijdragen leveren om klimaatverandering te matigen. Dat kan door iets anders te doen, maat beter is om dingen na te laten.
Bronnen
https://news.un.org/en/story/2024/08/1152766
https://www.climatechangenews.com/2025/07/09/scientists-hail-rapid-estimate-of-climate-changes-role-in-heat-deaths-as-a-first/
https://www.economist.com/international/2025/08/21/a-burning-threat-to-pregnant-women?giftId=09543286-34a5-4af4-bcc0-7a5c5e587a7c&utm_campaign=gifted_article
https://www.democracynow.org/2024/8/6/headlines/who_extreme_heat_causes_175_000_deaths_in_europe_every_year
https://wmo.int/activities/who-wmo-joint-climate-and-health-programme
https://openknowledge.fao.org/items/3ad69d37-395b-4485-9c4d-5067c283409a